Verbintenissen zijn juridische verplichtingen tussen personen. Maar hoe ontstaan ze? De wet geeft twee manieren aan.
Een verbintenis kan ontstaan uit een rechtshandeling, of door een feitelijke gebeurtenis, waar de wet een rechtsgevolg aan verbindt. Dat klinkt behoorlijk abstract. Laten we even kijken wat dit nu precies betekent.
Wat is een rechtshandeling? Dat is een gedraging van mensen, waarmee zij een rechtsgevolg tot stand willen brengen. Een heel oude rechtshandeling is bij voorbeeld een huwelijksceremonie. Door die bruiloft waarbij de echtgenoten elkaar onder het doen van geloften het jawoord geven ontstaat het rechtsgevolg: de bruid en bruidegom worden echtgenoten en aanverwanten. En daar verbindt de wet allerlei gevolgen aan. Zo ontstaan er huwelijkse rechten en verplichtingen: ze moeten elkaar bvb. financieel onderhouden. En wanneer ze kinderen krijgen staan die kinderen met de ouders in een familierechtelijke verhouding.
Een andere veel voorkomende rechtshandeling is de overeenkomst. Dat is een meerzijdige rechtshandeling, waarbij mensen (of rechtspersonen) een juridisch bindende afspraak maken, waar over en weer verbintenissen uit voortkomen. Zoals een koopovereenkomst: de één (de verkoper) biedt een product aan voor een bepaalde prijs, en de ander (de koper) aanvaardt dat aanbod. Dan is er een overeenkomst ontstaan, waaruit over en weer verbintenissen voortvloeien: de één moet de koopprijs betalen en de ander moet het product leveren.
En wat is dan dat feitelijk handelen waaruit een verbintenis kan ontstaan? De meest voorkomende vorm daarvan is de onrechtmatige daad. Een praktisch voorbeeld: je rijdt met je auto tegen een andere, geparkeerde auto aan en die heeft daardoor flinke schade opgelopen. Er is dus geen rechtshandeling: je was niet van plan om dit te doen, maar het gebeurde gewoon. De wet verbindt aan die feitelijke gebeurtenis een rechtsgevolg: de dader is aansprakelijk en moet de schade aan de eigenaar van de andere auto vergoeden. Er is dus een verbintenis ontstaan (de verplichting schade te vergoeden), zonder een rechtshandeling.
Maarten de Vries, 19 juni 2021
mrmdevriesblog 